Abdülkadir Geylânî, 1077 yılında günümüz İran'ının Gilan Eyaleti'nde dünyaya gelmiş, Büyük Selçuklu Devleti döneminde İslam dünyasında derin izler bırakmış önemli bir âlim ve mutasavvıftır. Kadiriye tarikatının kurucusu ve İslam filozoflarından biri olan Geylânî, aynı zamanda Hanbeli mezhebinin önemli savunucusuydu. 21 Şubat 1166 tarihinde Bağdat'ta vefat eden Geylânî'nin türbesi, günümüzde de önemli bir ziyaretgah olarak Bağdat'ta yer almaktadır.
Ölüm döşeğinde iken Abdulkādir Geylânî Hazretleri oğlu Abdulvahhab'a şu vasiyetlerde bulundu:
Takvâ sāhibi ol ve Allâh'a (cc) itāat et. O'ndan başka ne bir kimseden kork, ne de bir şey bekle. Bütün ihtiyaçlarını Allâh'a havâle et ve O'ndan iste. Sakın ha! Allah'tan başka birine güvenme. Yalnız O'na dayan. Tevhîd....Tevhîd.... tevhîd... tevhîde sarıl. Her şeyin toplandığı yer tevhîddir.
Kalp, Allah (cc) ile berâberse hiçbir şey O'ndan hâlî olmaz.
Şu duāyı vefâtından önce gece gündüz dilinden düşürmeyerek okudu:
"Allâh'ın selâmı, rahmeti ve bereketi üzerinize olsun. Allah (cc) beni de sizleri de bağışlasın. Allah (cc) benim de sizin de tövbelerinizi kabûl etsin".
Oğlu Abdülcebbar'a şöyle dedi: Sen uyuyorsun ya da uyanıksın. Benim ölümümü tefekkür ederek siz de ölümünüz hakkında düşününüz. İşte o zaman gerçek anlamda uyanırsınız.
Ben üstâdın huzuruna girdiğimde evlatlarının hepsi onun etrâfındaydılar, oğlu Abdulaziz de babasının vasiyetlerini yazıyordu. Üstad beni görünce oğluna hitâben şöyle dedi:
-Afif'e ver o yazsın. Bunun üzerine ben de kâğıt kalemi alarak yazmaya başladım:
'... Allah hiç kimseyi verdiği imkândan fazlasıyla yükümlü kılmaz. Allah, bir güçlükten sonra bir kolaylık yaratacaktır.' (Talâk, 65/7)
Allâh'ın sıfatları ile ilgili gelen haberleri olduğu gibi naklediniz. Hükümler (zamanla) değişir, fakat ilim (zamanla) değişmez. Hükümler nesh olur, ilim ise nesh olmaz.
İki oğlu Abdürrezzak ve Musa onun ölüm döşeğindeki son anlarını şöyle anlatıyor:
Babamız, elini havaya doğru kaldırdı ve uzatarak şöyle dedi:
-Allah'ın selâmı, rahmeti ve bereketi üzerlerinize olsun, tövbe ediniz ve safa giriniz.
Arkadaş (mülâyim/nâzik/tatlı/dost) olunuz! Arkadaş (mülâyim/nâzik/tatlı/dost) olunuz! dedi ve ardından ona ölüm sarhoşluğu geldi ve hak vâki oldu. Şu sözleri söyleyerek rûhunu teslîm etti:
Allah'tan başka ilâh yoktur, O diridir, O kendiliğinden var olan, O dâimâ işte güçte olandır. O ebediyyen ölümsüzdür. O'nun yok olmasından korkulmaz. Kudret ile azîz olan, kullarını ölümle kahreden Yüce Allâh'ı bütün noksan sıfatlardan tenzîh ederiz. Allah'tan başka ilâh yoktur, Hz. Muhammed (sav) de O'nun kulu ve Rasûlü’dür.
Allah (cc) ondan râzı olsun. Onu da râzı etsin. Bizi de onu da her şeye kādir olan yüce Allah, huzurunda toplasın. Âlemlerin Rabbi olan Allâh’a (cc) hamd olsun. Allâh'ın rahmeti peygamberlerin efendisi, şefâatçilerin öncüsü, bütün kâinâtın en hayırlısı Hz. Muhammed (sav)'e, Onun ehl-i beytine ve ashâbına olsun. Âmîn.
Ey Rabbimiz! Dünyâda da âhirette de bize iyilik ver ve bizi cehennem azâbından koru! (Bakara, 2/201)
Kaynak: El-Fethu’r-Rabbânî
Ağustos 2022, sayfa no: 14-15
KİMLİĞİ VE AİLESİ
Abdülkadir Geylânî, Fars kökenli bir Sünni Hanbeli sufi olarak tanınmaktadır. Babası Ebû Salih Musa Zengidost, annesi ise Fatıma’dır. Hem baba hem de anne tarafından peygamber soyundan gelen Geylânî, aynı zamanda "Seyyid" ve "Şerif" unvanlarına sahiptir. Edebî ve dini anlamda "Gavs-ül-A'zam", "Kutb-i Rabbani" gibi pek çok unvanla anılmıştır.
EĞİTİM HAYATI VE DÖNEMİNDEKİ ETKİSİ
Geylânî, çok küçük yaşlardan itibaren dini ilimlere büyük ilgi duymuş ve Bağdat'a gittiği 1095 yılından itibaren dönemin önde gelen âlimlerinden dersler alarak hadis, fıkıh ve tasavvuf alanlarında derinleşmiştir. Özellikle Ebu Said Mahzumi’nin medresesinde verdiği dersler, büyük bir ilgiyle takip edilmiştir. Tasavvufu, halkın anlayabileceği şekilde sunmuş ve bununla birlikte Hanbeli mezhebinin yayılmasında önemli bir rol oynamıştır.
ESERLERİ VE TASAVVUFİ DÜŞÜNCESİ
Abdülkadir Geylânî, çeşitli dini ve tasavvufi eserler kaleme almıştır. Bunlardan en bilinenleri arasında El-Gunye li-tâlibî tarîki’l-hak, El-Fethu’r-rabbânî ve’l-feyzü’r-rahmânî ve Fütûhu'l-gayb yer almaktadır. Bu eserlerinde, İslam’ın temel inanç esasları, ahlâk ve ibadetlerin fazileti üzerinde durmuş, aynı zamanda tasavvufun özünü geniş kitlelere ulaştırmak için açık bir dil kullanmıştır.
Eserlerinde, Selef akidesiyle uyumlu olarak Şiilik ve Mu‘tezile gibi mezhepleri eleştirmiş ve Allah’ın mutlak birliğine vurgu yapmıştır. Tasavvuf konularında ise zühd ve takvâ üzerinde yoğunlaşmış, İslam toplumunun manevi kalkınmasına katkıda bulunmuştur.
AİLESİNİN VE TARİKATININ YAYILMA SÜRECİ
Abdülkadir Geylânî'nin ailesi, özellikle çocukları ve torunları aracılığıyla Kadiriye tarikatını yaymıştır. Oğlu Ebu Abdurrahman Şerafeddin İsâ, Mısır’a yerleşerek burada Kadirilik şeriflerinin atası olmuştur. Kadiriye tarikatı, Mısır, Kuzey Afrika, Endülüs, Irak, Suriye ve Anadolu gibi geniş bir coğrafyada etkisini hissettirmiştir.
ÖLÜMÜ VE SONRASI
Abdülkadir Geylânî, 21 Şubat 1166 tarihinde Bağdat'ta vefat etmiştir. Ölümünün ardından, türbesi Bağdat’ın Dicle Nehri’nin doğu kıyısında Rusafa bölgesinde yer alan Babul-Şeyh medresesindeki bir türbeye defnedilmiştir. Geylânî’nin türbesi, Safevi hükümetinin yıkımına uğramış ancak Osmanlı Padişahı Kanuni Sultan Süleyman döneminde restore edilmiştir.
DOĞUM VE ÖLÜM YILDÖNÜMÜ ANMALARI
Abdülkadir Geylânî’nin doğum günü, İslam dünyasında 1 Ramazan’da kutlanırken, ölüm yıldönümü ise 11 Rabi'u't-Sani’de anılmaktadır. Hindistan alt kıtasında ise bu tarih, "Giyarwee Shareef" ya da "Onurlu Gün" olarak kutlanır.
Abdülkadir Geylânî, İslam tasavvufunun en önemli figürlerinden biri olarak, tasavvufi düşünceyi geniş kitlelere ulaştırmayı başarmış ve günümüze kadar etkisini sürdürmüştür.
Ömer Geylani / Geylani – Geylani Eğitim ve Araştırma Vakfı
www.geylani.org