Anlaşmada ‘Sabit Fiyat’ Krizi
2021 yılında Lockheed Martin ile imzalanan sözleşmede, 36 adet F-35A Lightning II savaş uçağı için sabit fiyat maddesi yer alıyordu. Ancak Pentagon’a bağlı Müşterek Program Ofisi (JPO) ve DSCA, bu ibarenin “yanlış yorumlandığını” ileri sürerek, toplam maliyetin 650 milyon ila 1.3 milyar dolar arasında artabileceğini bildirdi.
İsviçre Savunma Bakanlığı ve tedarik birimi Armasuisse bu açıklamalara sert tepki gösterdi. Armasuisse Başkanı Urs Loher, “Bir sözleşme, sözleşmedir. Bu durumda sabit fiyat maddesi sadece kâğıt üstünde kalmamalıdır” dedi. Hükümet yetkilileri, anlaşmanın bu haliyle İsviçre kamuoyunda savunulmasının imkânsız hale geldiğini savunuyor.
Tarafsızlık ve Maliyet Tartışmaları Gündemde
F-35A seçimi, en başından beri İsviçre’nin geleneksel tarafsızlık ilkesine aykırı bulunmuştu. Ülkede yapılan bağımsız analizlerde, F-35 gibi ileri teknolojiye sahip bir savaş uçağının, İsviçre gibi küçük hava sahasına sahip bir ülke için “fazla güçlü” olduğu yönünde görüşler öne çıktı. Neue Zürcher Zeitung ve Tages-Anzeiger gibi önde gelen gazetelerde, “F-35, İsviçre’nin bir güvenlik ihtiyacından çok, NATO çizgisine yanaşma hamlesi olarak okunmalı” yorumları yapıldı.
Öte yandan, İsviçre Meclisi içinde özellikle Yeşiller ve Sosyal Demokratlar, projeyi "pahalı, şeffaf olmayan ve gereksiz" olarak nitelendirmiş, alınacak uçakların ülke savunmasına orantısız katkı sunduğunu savunmuştu.
Pfister: “İptal Masada, Ama Bedeli Ağır Olur”
Savunma Bakanı Martin Pfister, ABD’li yetkililerle süren görüşmelerde iyi niyetli yaklaşımların hâkim olduğunu, ancak tüm seçeneklerin değerlendirildiğini ifade etti. “Eğer anlaşmayı iptal edersek, 2032’de emekliye ayrılacak F/A-18’lerin yerine yeterli koruma sistemimiz kalmaz” diyen Pfister, hem mali hem stratejik açıdan iptalin ağır sonuçlar doğurabileceğine dikkat çekti.
Alternatifler Tartışılıyor
Kulislerde, İsviçre'nin olası bir iptal durumunda Eurofighter Typhoon ya da Dassault Rafale gibi Avrupa menşeli uçaklara yönelebileceği konuşuluyor. Her iki sistemin de daha düşük işletme maliyetlerine ve Avrupa ortak üretimine sahip olması, alternatiflerin cazibesini artırıyor.
Ancak uzmanlara göre İsviçre, sadece teknik kriterlerle değil, aynı zamanda dış politik denge ve tarafsızlık ilkesinin korunması gibi faktörlerle de hareket etmek zorunda. Özellikle Ukrayna savaşı sonrasında İsviçre'nin Batı kampıyla ilişkileri dikkatle izleniyor.
Kamuoyu Desteği Azalıyor
Son anketler, F-35 projesine olan halk desteğinin %50’nin altına düştüğünü gösteriyor. Özellikle genç seçmenler ve büyük şehirlerdeki nüfus, projenin şeffaf olmayan yönlerinden rahatsız. İsviçre basını, yaşanan bu fiyat krizinin, projenin halk oylamasına götürülme ihtimalini yeniden gündeme taşıyabileceğini yazıyor.
Florya Gazetesi Haber Merkezi
(İsviçre kaynakları: NZZ, SRF, Tages-Anzeiger, RTS Info)