Birleşmiş Milletler (BM) yaptırımlarının yeniden yürürlüğe girmesinin ardından Avrupa ile nükleer müzakere planı olmadığını açıklayan İran, ABD’ye kapıyı açık bırakırken ülkede Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Anlaşması’ndan (NPT) çıkış tartışmaları ve askeri hazırlıklar dikkat çekiyor.
BM Güvenlik Konseyi’nin (BMGK) 2231 sayılı kararı kapsamında yer alan “snapback” mekanizmasının İngiltere, Fransa ve Almanya tarafından devreye sokulmasıyla, 2015 tarihli Kapsamlı Ortak Eylem Planı (KOEP) çerçevesinde kaldırılan yaptırımlar 28 Eylül itibarıyla yeniden yürürlüğe girdi. Böylece, ABD ve Avrupa’nın tek taraflı yaptırımları artık BM nezdinde tüm üye ülkeleri bağlayan uluslararası yaptırımlara dönüştü.
Ancak BMGK’nın daimi üyeleri Rusya ve Çin, bu kararın “hukuka aykırı” olduğunu açıkladı.
Tahran’dan Avrupa’ya kapalı, ABD’ye açık mesaj
İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü İsmail Bekayi, 6 Ekim’de yaptığı açıklamada Avrupa ile yeni bir müzakere planı olmadığını, ancak ABD ile görüşmelere kapılarını kapatmadıklarını belirtti. Bekayi’nin açıklaması, İran’ın diplomasi stratejisinde Batı blokunu ayırmaya dönük bir adım olarak yorumlandı.
NPT’den çıkış ve UAEA anlaşmasının askıya alınması
BM yaptırımlarının ardından İran Meclisi’nde, hükümetin itirazına rağmen NPT’den çekilmeyi öngören yasa tasarısı gündeme geldi. Tartışmaların sürdüğü sırada, İran’ın Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) ile 9 Eylül’de Kahire’de imzaladığı denetim anlaşması da askıya alındı. Şu anda İran’ın nükleer tesislerinde denetimler yapılmıyor.
Uzmanlara göre bu durum, Tahran’ın nükleer programını “belirsizlik sürecine” sokarken, bölgesel güvenlik endişelerini de artırıyor.
Askerî hazırlıklar ve bölgesel gerilim
İran Devrim Muhafızları Ordusu Hava Kuvvetleri Komutanı Tuğgeneral Mecid Musevi, “Olası bir saldırıya karşı tam hazırlıklıyız” açıklamasında bulundu.
Ülke medyasında, Rusya’dan İran’a yapılan askeri sevkiyatlara dair haberler yer alsa da sevkiyat içeriğine ilişkin ayrıntı paylaşılmadı.
İran kaynakları ayrıca, ABD’nin bazı Arap ülkeleriyle işbirliği içinde Basra Körfezi’nde İran’a ait petrol tankerlerine el koyma planı yaptığını iddia etti. Tahran yönetiminin buna karşılık olarak Körfez’deki Ebu Musa, Büyük Tunb ve Küçük Tunb adalarına gemisavar füzeleri yerleştirdiği bildirildi.
Uzmanlar: “İran, müzakere masasını ABD ile kurabilir”
Tahran Üniversitesi’nden Prof. Dr. Fuad İzedi, İran’ın müzakerelere kapalı olmadığını ancak “Avrupalıların ABD’den bağımsız hareket edemediğini” belirterek, “Amerikalılar çekici alıp müzakere masasını yıktılar” ifadesini kullandı.
İzedi, NPT’den çekilme olasılığını da “mevcut koşullarda mümkün” olarak değerlendirdi.
İslami Azad Üniversitesi’nden Yrd. Doç. Dr. Hamid Ruşençeşm ise “İran nükleer meselesinin asıl aktörleri İran ve ABD’dir. Avrupa artık bu süreçte etkili değil. İran, çözüm için yine Amerikan tarafına dönebilir” değerlendirmesinde bulundu.
Uzmanlar, Hürmüz Boğazı’nda gerilimin artması halinde askerî çatışma riskinin yüksek olduğu uyarısında bulunuyor.
Kaynaklar:
Reuters, BBC, Al Jazeera, Tasnim News, Anadolu Ajansı, The Guardian
Florya Gazetesi Haber Merkezi